مقدمه 

کلمه جن به معنی پدیده پوشیده از حواس انسان است. تا زمانی که ناشناخته است جن است.در فرهنگ ملل مختلف دارای معانی متفاوتی است در ایران قبل از اسلام مترادف بود با دیو و پری و پس از اسلام این کلمه جای خود را به جن داد. قبل از ظهوراسلام اعراب بادیه نشین در سفرهای طولانی و بیشتر د رشب ها به پدیده های ترسناک و ناشناخته جن و اجنه می گفتند و برای توجیه آنها دست به تصورات ذهنی و خرافات می زدند. مثلا موجوداتی که شب ها بدون دیدن و شناختن به انسان لطمه میزد مانند مار و عقرب را جن می نامیدند. سگ سیاه بطور مثال به دلیل بدن سیاه در شب و تاریکی مطلق بیابان های عربستان که فقط چشمان آن پیدا بود را جن و شیطان می دانستند. چند ماه پیش شیخ العلماء وهابی فتوا صادر کرد که سگ های سیاه را بکشید که شیطان هستند. هنوز هم آن خرافات در آن دیار رواج دارد. جن را موجودی مستقل از انسان می دانستند که زنده هستند و دارای قدرت فوق العاده و چنان قدرتی داشتند که می توانستند به آسمان ها بالا بروند و سخنان خداوند را جاسوسی کنند. با انسان ازدواج می کردند و اولاد و همسر داشتند و امثالهم. این خرافات بعد از ظهور اسلام در تفاسیر آیات متشابه جن و جان تاثیر خود را گذاشت و امروزه نظر گذشتگان و برداشت آنان درآن زمان بر تمامی ترجمه ها و تفاسیر سایه افکنده است   

سوره جن درقرآن آیاتی دارد که مفسرین محترم با همان دید کهن مربوط به هزار سال قبل آن را تفسیر می کنند .هدف این نوشتار با استناد به تفسیر قرآن به قرآن و رهنمود علامه طباطبائی و پیشنهاد طبق روش سوم ایشان، رفع ابهامات و خرافات در باره جن و جان است. از این دید به بررسی آیات قران پرداختم و مطالب مستند و جالبی در باره جن و جان و نظر قرآن در باره آنها کشف کردم که به حضور علاقمندان و برای رهائی از خرافات و شبهات دامنگیر آیات مربوطه ارائه می گردد .

قبل از پرداختن به سوره جن در مقاله جداگانه  ابتدا باید مفاهیم جن و جان و هم چنین انس و انسان از نظر قرآن را بدانیم تا مفاهیم آیات سوره جن برایمان قابل درک شود .البته این یک نظر تحقیقی و ضمنا انتقادی است برای رفع شبهات آیات متشابه قرآن. با تفکر و تعقل و تدبر در آیات متشابه در باره جن و جان و مقایسه با آیات مشابه آن مطالب جدید و جالب و کاملا مطابق علم روز زیست شناسی در مفاهیم جان و جن دستگیرمان خواهد شد.

البته باید ابتدا ذهن را از تمامی تعاریف در باره جن و جان پاک کرد و ابتدا آیات قرآن با قرآن را بررسی و نتیجه را با علم روز مقایسه کرد.تائید کردن یا عدم تائید آن با خوانندگان و محققین محترم است. در این بررسی که در پایان بحث به آن خواهیم رسید و به دلیل طویل بودن مطالب در چند قسمت خدمت خوانندگان عزیز ارائه می شود،به این نتایج خواهیم رسید. لازم است به مطلب زیر اشاره کنم که طبق آیات قرآن اولا جن وجود دارد و زنده است و در انسان در ارتباط مستقیم قرار دارد ،زاد و ولد هم دارد ولی با تصورات جدید و مبتنی بر قرآن و علم که شرح داده می شود نه با خرافات گذشته تصورات ذهنی نظرات کهن هزار سال قبل نشسته بر باور ما.

جان وجن و تفاوت آنها

 تا کنون کسی فرق جان و جن را نمی داند. کلمات در قرآن اعجاز آن است و بدون برنامه و هدف بیان نشده. جان را همان جن می دانند. باید فرقی داشته باشد. خداوند اراده کرده است که حق را با کلمات خود محقق سازد. حال رابطه این دو کلمه شاهکار قرآن مجید در چیست.

 جن و ابلیس دارای ماهیت شبیه ملائکه هستند. باستناد آیه فَسَجَدَ الْمَلآئِکَةُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ- إِلاَّ إِبْلِیسَ أَبَى أَن یَکُونَ مَعَ السَّاجِدِینَ-خداوند به ملائکه فرمود به بشر سجده کنید همه سجده کردند مگر ابلیس. خداوند در آیه دیگری می فرماید ابلیس از جن بود و از آتش. پس بنابراین جن هم مانند ابلیس است از ماهیت ساختاری مشترک با ابلیس ولی با وظائف محوله الهی که با ابلیس تفاوت دارد. البته ابلیس هم خداوند برای هدف آزمایش قرار دادن انسان خلق شده و وظائف محوله را که درخلقت انسان بر عهده گرفته انجام می دهد.

ابتدا باید بدانیم ملائکه دارای چه ماهیتی است. آیه 1 سوره فاطر بوضوح ماهیت ملائکه را شرح داده است. اساس خلقت کیهان بر ملائکه که قوانین طبیعت هستند استوار است- به مقاله ماهیت ملائکه در قرآن وتصورات ذهنی- و مقاله انبساط کیهان از نظر علم و قرآن مراجعه فرمائید. از مطالعه این مقالات متوجه میشوید که ملائکه اسباب وقوانین طبیعت هستند و قوانین هم قواعدی هستند که نیرو را در یک مجموعه به بند می کشند.

جنس جان از آتش مارج است و نار سموم

وَ لَقد خَلقنا اْلِانسانَ مِن صَلصلٍ من حماءٍ مَسنونٍ و الجآنَّ خلقنه من قَبلُ مِن نّار السَّموم-حجر26و37-

خلق الانسان مِن صَلصلٍ کَالفَخّار و خَلَقَ الجانَّ مِن مّارجٍ من نّارٍ-رحمن 14و15.

در آیات اول خداوند می فرماید در حقیقت ما انسان را در صلصال و ازحما مسنون خلق کردیم و جان را قبل از خلقت انسان از نار سموم آفریده بودیم و در هر دو آیات ماهیت صلصال و حما مسنون را ازماده و جان را از انرژِی بیان می فرماید. جان از نوعی انرژی یا نیرو است که در ارتباط آغاز خلقت انسان است. انرژی است که شعله و دود ندارد مارج من نار و جنس نفوذ کنندگی دارد و نار سموم است، خاصیت نفوذ کنندگی آن از مفهوم آیه چنین بر می آید که در موجودت زنده و بی جان ماهیت نفوذی دارد .چرا جاندار و بی جان ،زیرا قبل از خلقت انسان خلق شده و بعد از زمان طولانی به استناد آیات در قرآن که مطرح می شود جن از او منشعب شده و هنوز هم جن داریم و جان یک پدیده نیستند جدا از هم هستند. انرژی هستند که در ساختار تشکیلاتی موجودات زنده نفوذ پذیرند.

نیرو و انرژی از زمان خلقت کیهان و قرار گرفتن ملائکه در موقع انبساط کیهان توسط خداوند متعال در نهاد کیهان گذاشته شد. الحمد لله الذى خلق السماوات و الارض و جعل الظلمات و النور ثم الذین کفروا بربهم یعدلون-سپاس از آن خدائی است که هنگام خلقت سموات و الارض نور وتاریکی را در آن قرار داد. همانطور که علم فیزیک بیان کرده جهان مادی از ماده و انرژی که در ارتباط با نور یا فوتون است و انرژی تاریک تشکیل شده و نور هم انرژی است مانند الکترو مغناطیس ،فوتون ها، میون ها که ذرات بنیادی را بهم وصل می کنند و امواج رادیوئی و سایر تشعشعات نشر شده توسط واکنشهای هسته ای مانند اشعه ماواء بنفش،اشعه ایکس و غیره. این ها همه نوعی مارج من نار است. آتش بی دود .نیرو و انرژی است. آیا جان هم بر اساس آیات قرآن می تواند یکی از این ها باشد.

ماهیت جان با آنها یکی است ولی جان برای خلقت انسان و قبل از آن آفریده شده وبا انس سر و کار دارد. مانند این آیه فیهن قاصرات الطرف لم یطمثهن انس قبلهم و لا جان. فعلا به معنی این آیه نمی پردازم و در موقع مناسب به آن اشاره میکنم. کلمه جان در قرآن 7 بار امده که دو بار آن به معنی ماری که از تبدیل شدن عصای موسی بیرون آمد و به این جهت هم خداوند از کلمه جان استفاده کرده و ارتباط با جان که قبل از خلقت انسان خلق شده ندارد و پنج آیه دیگر سه آیه در سوره حجر و الرحمن و دو آیه با قاصرات و مقصورات نام برده شده و با جن متفاوت است و هر دو دارای ماهیت آتش هستند

 نیروئی که انرژی تولید می کند. جان در قرآن دو بار ماهیت آن به عنوان نار سموم و مارج من نار نام برده شده. اما جن تنها یک بار و آن هنگامیکه ابلیس خود را از ماده یا خاک مبرا می داند و می گوید چرا من که ماهیتم از آتش است به انسان که از ماده یا خاک است ،سجده کنم و خداوند می فرماید ابلیس از جن بود .بنابراین ما هم استنباط می کنیم که ماهیت جن هم از آتش است.

بنابراین جان و جن دو پدیده جدا از هم هستند با ماهیت واحد. برای روشن شدن مفاهیم جان و جن اشاره ای به آتش داشته باشیم .باید توجه داشت که خداوند متعال مطالب روز علوم تجربی و زیست شناسی را برای ما در قالب تمثیل بیان میکند کمی تفکر و تعقل لازم است بیان می کند و مسلما ایات متشابه هستند و ظاهر آیات مقصود ذات باریتعالی نیست به آیه 7سوره ال عمران توجه فرمائید. 

هُوَ الَّذی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ مِنْهُ آیاتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتابِ وَ أُخَرُمُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا الَّذینَ فی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْویلِهِ وَ ما یَعْلَمُ تَأْویلَهُ إِلاَّ اللّهُ وَ الرّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما یَذَّکَّرُ إِلاّ أُولُوا اْلأَلْبابِ-خداوند است که کتابی بسوی تو نازل کرد که در آن آیات محکم که اساس قرآن بر آن قرار دارد و هم چنین آیات متشابه. کسانیکه در دل هایشان شک و تردید است از ظاهر آیه (که برای بیان  مطلب خاصی است)استفاده می کنند برای فتنه انگیزی وسوء استفاده از تاویل آن و تاویل این نوع آیات را فقط خداوند و دانشمندان علوم می دانند. آنها کسانی هستند که می گویند ما به تمامی آنچه از خداوند نارل شده ایمان داریم و این تذکری است برای اهل یقین و علم.

آتش و ماهیت جن وجان

حال آتش را مثل میزنیم . سوختن عملی است که در آتش اتفاق می افتد -الَّذِی جَعَلَ لَکُم مِّنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ نَارًا فَإِذَا أَنتُم مِّنْهُ تُوقِدُونَ-خداوند است که درن هاد درخت سبز برای شما آتش را قرارداد که هر وقت نیاز داشتید آن را بیرون می آورید. شرایط را برای بیرون آوردن آتش باید فراهم کرد درختی که خشک شد و آب درون آن بخارشد آماده است که شما عمل سوختن را انجام دهید و سوختن واکنش شیمیائی است با اکسیژن هوا وقتی ما نفت را که درجه احتراق آن بالا است را بر روی چوب می ریزیم و آتش می زنیم این واکنش شیمیائی شروع میشود و هیدرات های کربن موجود در چوب با اکسیژن ترکیب می شوند و انرژی آزاد می شود و ما با حرارت و نور و شعله ان را (انرژی را که آزاد می شود) و دود حس می کنیم. دود ضایعات غیر از هیدرات های کربن موجود در چوب است که بصورت خاکستر سبک همراه شعله به دلیل سبک و داغ بودن همراه هوای داغ به بالا می رود. هر آتشی که شعله ایجاد کند دود می دهد .آتش در حرارت بسیار بالا نور می دهد .

بنابراین آتش در نهاد خود حرارت ،نور و انرژی دارد. جان و جن باید یکی از این سه نوع نیرو که درن هاد آتش است تشکیل شده باشند و در ضمن با ساختار مادی انسان که انس است هم رابطه داشته باشد.

آیا این تمام موضوع سوختن است، عاملی که این تظاهرات سوختن را بیرون میدهد واکنش شیمیائی است که از دید ما پنهان است. حال سوختن کند داریم وتند و فوق العاده سریع مثال در علوم طبیعی فراوان است ،حرارت و انرژی آن هم متفاوت است و دربدن موجود زنده کند است و شعله ندارد و آنزیم ها نقش نفت را بازی می کنند ( نقش استارتر) و ئیدرات های کربن، پروتئین ها، چربی ها را وادار به سوختن می کنند و انرژی مورد نیاز بدن تامین می شود. آتش در حرارت فوق العاده بالا مثلا چند میلیارد درجه کیهان را ایجاد می کند و همین طورکه پائین میآید هسته های اتم یعنی پروتون و نوترون و باز هم پائین تر الکترون ها را به هسته اتم می آورد و باز هم پائین تر همان طور که آیه فوق فرمود نیاز انسان را بر طرف می کند. آیا این مفاهیم اعجاز قرآن نیست .

یکی از علائم سوختن کند در مثلا بدن انسان حرارت بدن او است که روی درجه 37 بقدرت خداوند متعال و با دخالت اسباب و قوانین طبیعت که ملائکه هستند ثابت می مانند و بقیه انرژی در بدن صرف انواع فعالیت های جسمی بکار گرفته میشود و اگر مازاد داشته باشد که از پر خوری است بصورت چربی در بدن ذخیره می شود.

موجودات زنده از دو عامل ماده و انرژی تشکیل شده اند عناصر و ترکیبات شیمیائی ساختار جسمی را به وجود می آورند. در ترکیبات شیمیائی هم نیرو بکار رفته مانند سنگ ها ولی فرقی که موجود زنده و سنگ دارد در عمل سوخت و ساز در درون ساختار بدن است که همین سوختن است که بدون آن موجود زنده مفهومی ندارد.

حال این انرژی که در سوختن آزاد می شود از کجا می آید. مولکول های شیمیائی از پیوستن اتم ها به یکدیگر ایجاد شده اند. این اتم ها با اشتراک گذاشتن الکترون های مدار خارجی خود به صورت اشتراکی یا رد وب دل کردن آن پیوند مولکولی را ایحاد می کنند .نیرو و انرژی در این پیوندها دخالت مستقیم دارند. این پیوند ها که از هم گسسته می شوند انرژی را آزاد یا از محیط می گیرند. این پیوند ها در طبیعت بی جان مانند سنگ ها بدون تغییر باقی می مانند مگر اینکه برخی از ترکیب شیمیائی آن با اکسیژن واکنش داشته باشند و اکسید بشوند. مانند اکسید آهن .

در موجودات زنده این پیوند ها درسلول ها و دیگر اعضای بدن دائم در تغییر و تبدیل هستند و انرژی می گیرند و آزاد می کنند. هر ترکیب شیمیائی در بدن دارای یک واسطه است بنام آنزیم ها. این مطالب مقدمه کوتاهی بود که در مورد تعریف مفهوم جان و جن مورد استفاده ما قرار می گیرد. بنابراین می توانیم اینطور استنباط کنیم. جان و جن هر دو انرژی درون ترکیبات آلی هستند وقتی جان به جن تبدیل می شود این انرژی سوخت و ساز می شود و با انس بهم می پیوندند و مجموعه انس و جان راتشکیل می دهند. 

جان چیست.

در مقاله بعد جن و جان از خرافات تا واقعیت قرآنی-قسمت اول جان باستناد آیات قرآن آن را تعریف می کنیم حال مفاهیم از نظر علمی روشن شد و باید به قرآن مراجعه کنیم ببینیم قرآن این موارد را اشاره کردم را تائید می کند یا خیر در این نظریه تناقصی وجود دارد. بقیه انشاالله در مقاله بعدی. با ما باشید و دنیای زیبای کلام خداوند متعال را در آیات متشابه کشف کنیم و لذت ببریم وبه کسانیکه وحی خداوند به رسول اکرم(ع) را خواب رسولانه می دانندتذکر دهیم تنها با مطالعه نظر گذشتگان و بدون آگاهی به علوم تجربی و مراجعه به قرآن نمی توان آیات متشابه قرآن را فهمید .صم بکم عمیا فهم لا یعقلون –سید محمد تقوی اهرمی-17/2/1397=ویرایشجدید 10/0/1402